DE QUASI WETTELIJKE VERDELING IN SPANJE

Eén van de recentelijk meest gebruikte testamentaire constructies is de quasi wettelijke verdeling. De wettelijke verdeling op zich is in Spanje al een vrij onbekende constructie; alleen het Catalaanse erfrecht kent een vergelijkbare verdeling. De quasi wettelijke verdeling is een constructie die op een andere wijze dezelfde gevolgen wil bereiken en is voor de Spaanse notaris en -fiscus volstrekt onbekend. Dat kan nadelige gevolgen hebben.

Er zijn drie kwesties waar rekening mee gehouden moet houden bij het afwikkelen van een nalatenschap in Spanje. De ene is van juridische -, de tweede van fiscale- en de derde van praktische aard.

Juridisch

Met een quasi wettelijke verdeling worden de gevolgen van een langstlevende testament of wettelijke verdeling nagebootst. Alleen vindt in dit geval de verdeling niet op grond van het overlijden plaats, maar wordt door de executeur-afwikkelingsbewindvoerder uitgevoerd. Deze treedt namens alle erfgenamen op en kan in hun naam de verdeling tot stand brengen. De erfgenamen zelf kunnen dat niet zelfstandig. Voor de Spaanse notaris is dit een vreemde gedachtengang. De executeur is in Spanje gebruikelijk meer een adviserende derde partij en heeft nagenoeg nooit meer bevoegdheden dan de erfgenamen zelf. Het is dan ook van belang om in het testament de bevoegdheden van de executeur duidelijk te omschrijven evenals het feit dat de verdeling zonder de executeur niet tot stand kan komen.

Gebruikelijk is dat de langstlevende echtgenoot tot erfgenaam voor 1% van de nalatenschap wordt benoemd en de kinderen voor 99%. Vervolgens mag de afwikkelingsbewindvoerder (meestal de langstlevende echtgenoot) bij de de verdeling de goederen naar wens aan de erfgenamen toebedelen, waaronder de toebedeling van de volledige nalatenschap aan zichzelf, onder het toekennen van een schuld aan de kinderen voor dat gedeelte wat niet aan hun toebedeeld wordt, net als bij een wettelijke verdeling. Dit is in Spanje uitvoerbaar, ook al is deze constructie niet de meest eenvoudige. De Spaanse notaris zal zich af kunnen vragen waarom de langstlevende echtgenoot in eerste instantie slechts erfgenaam voor 1% is, als deze zich vervolgens alle goederen kan toebedelen, maar dat staat de afwikkeling niet in de weg.

Fiscaal

De Spaanse fiscus heeft bij complexe constructies in testamenten meer mogelijkheden om een belastbaar feit te ontdekken. De Nederlandse notaris is tenslote niet bekend met de fiscale gevolgen in Spanje van zijn testamentaire constructies. Laten we dit eens vanuit de positie van de Spaanse fiscus bekijken. Bij de quasi wetelijke verdeling wordt gesteld dat de wettelijke verdeling (waarbij de langstlevende alle goederen krijgt) niet van toepassing is; vervolgens wordt gesteld dat de kinderen 99% van de nalatenschap krijgen; om vervolgens een constructie uit te werken waarbij de langstlevende echtgenoot tóch alle goederen krijgt, met de mogelijkheid om de kinderen toch al een gedeelte toe te bedelen. Zo bezien heeft de Spaanse fiscus nogal wat mogelijkheden om naast de erfbelasting andere belastbare feiten te constateren. In de Spaanse wet zijn – net als in de Nederlandse- fictiebepalingen opgenomen. Zo mag de Spaanse fiscus heffen als een bepaalde afwikkeling alleen met het oog op een fiscale besparing gedaan is, en niet puur gebaseerd is op de wens van de overledene. De Spaanse fiscus heeft voldoende reden om dat bij een quasi wettelijke verdeling te constateren. Verder is een overbedeling in Spanje belast met een percentage gelijk aan overdrachtsbelasting; op dit moment 10%. Indien de langstlevende 1% van de nalatenschap mag ontvangen, maar 100% ontvangt, dan zou de Spaanse fiscus kunnen constateren dat er sprake is van een overbedeling ter grootte van 99% van de waarde van de nalatenschap, zeker ook als letterlijk in het testament of in de verklaring van erfrecht wordt aangeduid dat de langstlevende overbedeeld wordt! Iets wat met regelmaat voorkomt, aangezien deze overbedeling in Nederland onbelast is. De bijbehorende belasting voor overbedeling bedraagt dan dus 10% over 99% van de waarde van de nalatenschap.

Praktisch

Verder zal het de Spaanse notaris niet altijd duidelijk zijn in hoeverre de afwikkelingsbewindvoerder geen ‘conflict’ met de overige erfgenamen heeft. De afwikkelingsbewindvoerder is tenslotte tegelijk ook erfgenaam met een erfdeel van bijvoorbeeld 1%, maar zal vaak toch de volledige 100% op naam willen stellen. De taken en bevoegdheden van de afwikkelingsbewindsvoerder zullen in de verklaring van erfrecht duidelijk aan de Spaanse notaris omschreven moeten worden, evenals het feit dat er geen belangenconflict bestaat.

Het is overigens aan te bevelen om in het testament de mogelijkheid open te laten dat de afwikkelingsbewindvoerder de kinderen in (Spaans) onroerend goed kan uitbetalen en niet alleen in contanten. Het blijkt in de praktijk dat dat vaak de wens van de erfgenamen is.

Conclusie

De quasi wettelijke verdeling is in Spanje niet eenvoudig af te wikkelen en fiscaal risicovol als deze door een niet met de Spaanse fiscale materie bekende begeleider afgewikkeld wordt.

Erik de Haan is fiscaal adviseur nalatenschappen en oprichter van Kompas Consulting, het adviesbureau voor de afwikkeling van nalatenschappen in Spanje. Erik en zijn echtgenote María Sánchez Moreno, de Nederlands sprekende notaris van Alicante, zijn de auteurs van het hoofdstuk Spanje van het handboek boedelafwikkeling; hét naslagwerk voor de Nederlandse notaris. Zie ook onze website: www.kompasconsulting.es