DE WETTELIJKE VERDELING IN SPANJE

De meest gebruikte testamentaire constructie die wij tegen komen bij het afwikkelen van nalatenschappen van Nederlanders in Spanje is de wettelijke verdeling of de voormalige ouderlijke boedelverdeling. De wettelijke verdeling is nauw afgestemd op de Nederlandse fiscaliteit, maar kan in Spanje voor enige problemen zorgen.

Er zijn drie kwesties waar rekening mee gehouden moet houden bij het afwikkelen van een nalatenschap in Spanje. De ene is van juridische -, de tweede van fiscale- en de derde van praktische aard.

Juridisch
Als er in een testament voor de wettelijke verdeling is gekozen, of zelfs als er in een oud testament alleen naar Nederlandse wetteksten is verwezen, is Nederlands erfrecht van toepassing op een nalatenschap van een Nederlander of van een buitenlander die op het moment van overlijden resident in Nederland was. Sinds de invoering van de Europese Erfrecht Verordening (EEV) wordt ook een impliciete rechtskeuze beschouwd als geldige rechtskeuze voor de afwikkeling van een nalatenschap. Aangezien de Europese Erfrecht Verordening ook in Spanje van toepassing is, is op de nalatenschap van een Nederlander in dat geval dus Nederlands erfrecht van toepassing. Op een overlijden van vóór de invoering van de EEV is het Haags Erfrechtverdrag van toepassing. Volgens het vóór de invoering van de EEV geldende Spaans Internationaal Privaatrecht kan in Spanje de nalatenschap van een Nederlander ook in dat geval naar Nederlands erfrecht afgewikkeld worden. In dat geval aanvaardt Spanje echter geen terugverwijzing in tweede graad. Dat wil zeggen dat nalatenschappen van in Nederland residente overledenen, van vóór 17-8-2015, waar de overledene niet de Nederlandse nationaliteit had, en die in Nederland voor de toepassing van het Nederlandse erfrecht op hun universele nalatenschap gekozen hadden, in Spanje niet volgens Nederlands erfrecht afgewikkeld kunnen worden. Met andere woorden: de afwikkeling van de nalatenschap van een Nederlander die voor de wettelijke verdeling heeft gekozen kan in Spanje op die wijze uitgevoerd worden. Er zijn geen juridische obstakels.

Fiscaal
De traditionele Nederlandse langstlevende constructie brengt in Spanje fiscaal gezien nogal wat problemen met zich mee als daar geen verdere clausules voor belastingbesparing zijn aangebracht. De Spaanse fiscus beoordeelt een langstlevende constructie echter anders dan de Nederlandse. In grote lijnen kunnen we stellen dat de Nederlandse fiscus in een dergelijk geval beschouwt dat er drie erfgenamen zijn, die alle drie over hun erfdeel aangifte moeten doen en de Spaanse fiscus beschouwt dat er aangifte erfbelasting gedaan moet worden door diegene die de goederen daadwerkelijk verkrijgt. Zo kan het dus resulteren dat er in Nederland alleen over de ‘verkrijging’ van de kinderen erfbelasting betaald moet worden –aangezien de langstlevende een grote vrijstelling heeft- en in Spanje alleen over de verkrijging door de langstlevende echtgenoot. Aangezien de belastingplichtige in dit geval niet dezelfde persoon is, kan er geen vermindering voor dubbel betaalde erfbelasting verkregen worden. (Deze situatie is uitgewerkt in het Arens-Sikken arrest; HvJ EG, 11 september 2008, nr. C-43/07) Op dit moment bestaan er grote kortingen op de te betalen erfbelasting in veel Spaanse regio’s, maar -afhankelijk van de bedragen en de kortingen per regio- kan dit al gauw om een bedrag van vele duizenden euro’s gaan.

Door de toebedeling van de Spaanse woning aan de langstlevende echtgenoot wordt deze eigenaar van de woning. Bij diens overlijden wordt de volledige woning dan opnieuw door de Spaanse fiscus met erfbelasting belast. De Spaanse fiscus stelt zich dan op het standpunt dat de vordering van de kinderen die door het eerste overlijden ontstaan is, bij het overlijden van de tweede ouder niet in mindering gebracht kan worden, aangezien de kinderen ‘in de voetsporen van de overledene zijn getreden’ en dus tegelijk schuldeiser en schuldenaar zijn. Zo kan de Spaanse woning door de wettelijke verdeling dus driedubbel belast worden na het overlijden van beide ouders. Hieronder het rekenvoorbeeld uit het Handboek Boedelafwikkeling.

Rekenvoorbeeld (de bedragen zijn vereenvoudigd):

Een echtpaar met twee kinderen; gehuwd in gemeenschap van goederen bezit een woning in Spanje  ter waarde van 600.000 euro. Bij het overlijden zijn op grond van de wettelijke verdeling de langstlevende echtgenoot en de kinderen erfgenaam voor gelijke delen. De woning wordt aan de langstlevende toebedeeld.

Eerste overlijden:
Erfbelasting in Spanje:
Langstlevende: over een verkrijging van de halve woning ter waarde van 300.000 euro: 50.000 euro. Kinderen: over een verkrijging van 0 euro: 0 euro.
Erfbelasting in Nederland:
Langstlevende:  over een erfdeel van 100.000 euro: 0 euro
Kinderen: over hun erfdeel van 100.000 euro: ieder 8.000, oftewel 16.000 euro
Totale erfbelasting eerste overlijden: 66.000 euro

Tweede overlijden:
Erfbelasting in Spanje:
Kinderen: over een verkrijging van ieder 300.000 euro: ieder 51.000 euro, oftewel 102.000 euro.
Erfbelasting in Nederland:
Kinderen: over een verkrijging van 200.000 euro: ieder 24.000 euro, oftewel 48.000 euro
(Wegens het eenzijdige besluit ter voorkoming van dubbele heffing zal in Nederland niet betaald hoeven te worden.)
Totale erfbelasting tweede overlijden: 102.000 euro

Totale erfbelasting na twee overlijdens: 168.000 euro
Hierbij moet opgemerkt worden dat in de meeste Comunidades Autónomas hoge vrijstellingen gelden.

Praktisch
Wegens het grote aantal buitenlanders aan de Spaanse Costa’s is het merendeel van de Spaanse notarissen in die regio’s ondertussen redelijk goed bekend met de grote lijnen van buitenlands erfrecht. Op basis van een verklaring van erfrecht van een Nederlandse notaris moet een wettelijke verdeling dan goed af te wikkelen zijn bij de Spaanse notaris. Vroeger was het bij veel Spaanse notarissen nog noodzakelijk dat ook de kinderen de Spaanse verdelingsakte moesten meetekenen. De Spaanse notaris zal u echter geen ingewikkelde fiscale constructies aandragen. Daarvoor moet u bij een fiscaal adviseur zijn. De afwikkeling van een nalatenschap in Spanje, gebaseerd op een wettelijke verdeling kent namelijk nog enkele constructies om de fiscale problemen te vermijden of te verzachten.

Conclusie
De wettelijke verdeling betekent in Spanje met name een groot probleem op fiscaal gebied.

 

Erik de Haan is fiscaal adviseur nalatenschappen en oprichter van Kompas Consulting, het adviesbureau voor de afwikkeling van nalatenschappen in Spanje. Erik en zijn echtgenote María Sánchez Moreno, de Nederlands sprekende notaris van Alicante, zijn de auteurs van het hoofdstuk Spanje van het handboek boedelafwikkeling; hét naslagwerk voor de Nederlandse notaris. Zie ook onze website: www.kompasconsulting.es