HANDELINGSBEKWAAMHEID

Naar Spaans internationaal privaatrecht wordt de handelingsbekwaamheid van een persoon in eerste instantie bepaald door de wetgeving van het land van de nationaliteit van die persoon (art. 9.1 Código Civil). Dat betekent dat voor bepaalde handelingen de Spaanse notaris kennis moet hebben van de betreffende buitenlandse wetgeving. Er bestaat een aantal uitzonderingen hierop.

Beoordeling van de handelingsbekwaamheid

Als het gaat om de beoordeling van de handelingsbekwaamheid van een persoon is de Spaanse notaris zelfstandig bevoegd om te beoordelen of de betreffende persoon handelingsbekwaam is om een rechtshandeling te verrichten, en om de strekking van een (handeling in) notariële akte te kunnen begrijpen. De Spaanse notaris zal er bijvoorbeeld in principe van uitgaan dat een persoon vanaf zijn achttiende jaar volwassen is en alle economische en juridische handelingen zelfstandig uit kan voeren. De Spaanse wetgeving stelt in dat geval dat indien een handeling uitgevoerd wordt door een persoon die volgens de Spaanse wetgeving meerderjarig is, maar volgens de wetgeving van zijn nationaliteit nog niet, hij deze handeling in Spanje tóch kan uitvoeren. Hier is de wetgeving van de plaats waar de handeling plaatsvindt doorslaggevend (De zogenaamde theorie van nationaal belang met betrekking tot contracten, opgenomen in artikel 10.8 van het Código Civil, en ook opgenomen in artikel 13 van de verordening Rome I). De Europese Erfrecht Verordening hanteert een vergelijkbaar criterium daar waar het stelt dat de bekwaamheid voor het opstellen van een testament onderdeel is van de formele criteria, en ondergeschikt is aan de wetgeving van de plaats waar de handeling plaatsvindt. In Spanje is bijvoorbeeld de minimumleeftijd van 14 jaar vastgesteld voor het kunnen opstellen van een testament. Indien in een ander land de leeftijd van 18 gehanteerd wordt, kan iemand van 14 volgens de EEV toch een geldig testament in Spanje opstellen.

Echter, daar waar de Spaanse wetgeving stelt dat de notaris mag bepalen of een minderjarige voldoende bekwaam is om een schenking te aanvaarden, zal de Spaanse notaris in een dergelijk geval de nationale wetgeving van de minderjarige moeten raadplegen, die op dat gebied doorslaggevend is voor het bepalen van de handelingsbekwaamheid van de minderjarige.

In een aantal gevallen kunnen er in Spanje handelingen uitgevoerd worden die volgens de nationaliteit van de betrokkenen in hun land niet mogelijk zijn. Zo is het in Portugal bijvoorbeeld in tegenstelling tot in Spanje niet mogelijk om na het voltrekken van een huwelijk huwelijkse voorwaarden te wijzigen. Tot voor kort was het in Argentinië ook niet mogelijk voor personen ouder dan 75 om huwelijkse voorwaarden op te stellen. Spanje aanvaardt dergelijke belemmeringen niet en acht deze tegenstrijdig met de openbare orde.

Tot voor kort was het volgens de Nederlandse wetgeving noodzakelijk om toestemming van de rechter te vragen voor het aanpassen van de huwelijksvoorwaarden. Het is twijfelachtig of dat in Spanje tegen de openbare orde geacht kon worden te zijn. Mijn persoonlijke mening is dat dat een correct criterium was, aangezien het niet het opstellen van huwelijksvoorwaarden verbood, maar er alleen een extra voorwaarde aan stelde. Het is niet onmogelijk dat een rechter hierover een ander oordeel zou kunnen hebben.

Minderjarigen

Indien een minderjarige partij is in een contract of in een nalatenschap, wordt de handelingsbekwaamheid van de minderjarige bepaald door zijn nationale wetgeving. Kwesties zoals de toestemming van één of beide ouders voor de aanvaarding van een nalatenschap, de toestemming van een ouder als een ander ouder partij in dezelfde nalatenschap is, of de toestemming van de rechter voor de verkoop van onroerende goederen voortkomend uit de nalatenschap, worden door de wetgeving van de nationaliteit van de minderjarige bepaald. Dat betekent dat de Nederlandse notaris bij het opstellen van een verklaring van erfrecht waarin een minderjarige tot erfgenaam of legataris is benoemd, hierover duidelijke instructies moet opnemen voor de verdere afwikkeling van de aanvaarding van de minderjarige in Spanje.

De benoeming van een testamentair bewindvoerder is onderhevig aan het toepasselijke erfrecht. Het Spaanse overkoepelende erfrecht staat bijvoorbeeld niet toe dat een dergelijke bepaling gemaakt kan worden voor personen ouder dan 18, aangezien er geen beperkingen aan de legitieme van de afstammelingen gesteld mogen worden. Indien de Nederlandse wetgeving op een nalatenschap van toepassing is, kan er een testamentair bewindvoerder benoemd worden ongeacht de leeftijd of de nationaliteit van de verkrijger.

Onderbewindstelling

Indien een Spaanse rechter moet beoordelen of een persoon van buitenlandse nationaliteit onder bewind gesteld moet worden, zal hij zich altijd laten leiden door de wetgeving van het land van de onder bewind te stellen persoon. Een legal opinion met de toepasselijke wetgeving op dit gebied is dan noodzakelijk.  Ook is in dat geval de buitenlandse wetgeving van toepassing op de handelingsbevoegdheid van de curator, zoals bijvoorbeeld met betrekking tot de vraag of deze zelfstandig goederen mag verkopen of rechterlijke toestemming nodig heeft.

María Sánchez Moreno is notaris te Alicante. Zij is vice-voorzitter van de UINL werkgroep voor internationale betrekkingen (CAE) en afgevaardigde in de Europese werkgroep voor onroerend goed en EUFIDES, het Europese digitale platform voor het notariaat. Zij is co-auteur van het handboek ‘Sucesiones’ van de Universiteit van Valencia en co-auteur van het hoofdstuk Spanje van het Handboek Boedelafwikkeling, uitgegeven door de Universiteit van Groningen.
Wilt u meer weten over ons, kijk dan op onze website http://mariasanchezmoreno.com/